Cure is voornemens om zonder openbare aanbesteding een afvalverwerkingscontract met een waarde van (ten minste) EUR 320 miljoen te gunnen aan een Joint Venture waarin zij wil participeren samen met Ørsted. Het betreft de verwerking van huishoudelijk restafval. Cure is de gemeenschappelijke regeling van de gemeenten Eindhoven, Valkenswaard en Geldrop-Mierlo en is belast met de afvalinzameling en –verwerking in deze gemeenten. Ørsted (voorheen Dong) is een beursgenoteerde marktpartij uit Denemarken die zich vooral richt op energie activiteiten. Attero heeft bezwaar gemaakt tegen deze gunning en vindt dat de opdracht openbaar aanbesteed moet worden. Attero heeft de verwerking van dit afval al onder contract en wil ook een faire kans hebben om deze opdracht voor de nascheiding, vergisting en groengasproductie uit restafval te verwerven. Dit bezwaar is in hoger beroep door de rechtbank vorig jaar verworpen. Attero heeft het vertrouwen dat via een klacht bij de Europese Commissie deze onderhandse gunning alsnog voorkomen kan worden en zal deze klacht indienen zodra tot een onderhandse gunning wordt besloten.
Hoe het zover is gekomen: Een terugblik op een geschiedenis vol tournures
De afgelopen jaren heeft Cure meerdere ommezwaaien gemaakt om haar ambities voor een eigen afvalverwerkingsinstallatie te verwezenlijken en heeft hierbij een loopje genomen met de Europese aanbestedingsregels en de rechtbank. Cure heeft als afvalbeheerder voor de drie gemeenten voor zichzelf als opgave gesteld om het percentage restafval in 2020 naar 0% te hebben teruggebracht. Door met het Ørsted REnescience-procedé restafval via nascheiding en vergisting om te zetten in secundaire grondstoffen en hernieuwbare energie wil Cure invulling geven aan deze doelstelling. Het feit dat Cure de gemeenten heeft weten te overtuigen dat het omzetten van restafval in energie leidt tot een reductie van restafval is opzienbarend, omdat hetzelfde uiteraard nu ook al gebeurd in bestaande afvalenergiecentrales. Het is echter geen recycling.
Nu Cure voor zichzelf overtuigd was van het nascheiden en vergisten van restafval met REnescience-techniek, moest nog wel het dilemma overkomen worden dat er ook andere marktpartijen zijn die restafval via nascheiding en vergisting kunnen omzetten in hernieuwbare energie en grondstoffen in reeds operationele installaties. Cure liet advocatenbureaus een juridisch truc verzinnen en herschreef de statuten van de joint venture om niet langer de reductie van restafval, maar de productie van groengas en de invoering daarvan in het gasnet tot hoofddoel te benoemen. Hiermee wilde Cure als speciaal sector bedrijf aangemerkt worden om zodoende de opdracht tot speciale sector opdracht om te dopen. In de aanbestedingswet zijn speciale sectoropdrachten namelijk uitgezonderd, zodat die dan niet aanbesteed zou hoeven worden. Het is hierbij bijzonder dat de Cure-gemeenten Cure hierbij blijkbaar toestonden om buiten de bevoegdheden en doelstellingen van het wettelijk instellingsbesluit van Cure te treden door opeens een energiebedrijf te worden.
Vervolgens werd Cure tijdens de rechtszitting door de rechter gevraagd waarom dan niet één of meerdere stappen in de nascheiding, vergisting en groengas-productie en -invoer openbaar zou kunnen worden aanbesteed. Cure vertelde de rechter dat dit niet kon omdat het een ondeelbare opdracht betrof. Naar achteraf moet worden vastgesteld was Cure toen intern al een aanbesteding aan het voorbereiden voor een aparte gasproductie-installatie. Voor Cure was toen al duidelijk, dat de gasproductie wel degelijk als apart onderdeel gezien kan worden. Als dat bekend zou worden bij de rechters zou duidelijk worden dat de juridische truc om de plicht tot aanbesteden te omzeilen niet zou opgaan. Intussen was er veel tijd verstreken en begon Cure zich zorgen te maken of ze wel op tijd groengas in het gasnet konden invoeren. Intussen was zoveel tijd verstreken, dat de termijn voor het inzetten van toegezegde SDE subsidie in gevaar kwam. Om die termijn alsnog veilig te stellen is Cure daarom overgegaan tot het uitschrijven van een aanbesteding voor de gasproductie, nog voordat besluitvorming hierover bij de deelnemende gemeenten heeft plaatsgevonden.
Deze hele gang van zaken heeft Attero doen besluiten een klacht bij de Europese Commissie voor te bereiden wegens inbreuk op het EU-aanbestedingsrecht. Deze klacht is inmiddels voorbereid en zal bij de Europese Commissie worden ingediend bij een besluit tot onderhandse gunning.
Attero als duurzaam en risicoloos alternatief
Afgezien van het feit dat Attero belang hecht aan een juiste naleving van het aanbestedingsrecht vindt Attero ook een goede besteding van belastinggeld cruciaal. We hebben als Nederland een flinke opgave om de circulaire economie te realiseren en klimaatverandering tegen te gaan. Elke euro hiervoor kan maar één keer worden uitgegeven. Met de nascheidings- en vergistingstechnologie die door Attero en andere Nederlandse (waaronder ook overheids-gedomineerde) afvalverwerkers gebruikt wordt, worden deze doelstellingen optimaal ingevuld in vergelijking met de beoogde REnescience-technologie:
• Folies (circa 1/3 van het plastic verpakkingsafval) worden wel nagescheiden en gerecycled;
• Drankenkartons worden wel nagescheiden en gerecycled;
• Gft-afval wordt apart verwerkt zodat het wel tot compost mag worden opgewerkt, zodat wel aan LAP3 voldaan wordt;
• Uit het Horizon 2020 project ‘Demeter’ lijkt er vooralsnog bij ‘reguliere vergisting’ evenveel groengas te ontstaan als na het toevoegen van kostbare enzymen zoals dat bij het REnescience-proces gebeurd.
Het is dan ook de vraag of gemeenten moeten investeren in dergelijke risicovolle innovaties zoals een REnescience-installatie. De gemeenten zitten tot lengte van jaren vast aan de REnescience-techniek, wellicht ook nog met een volumeverplichting, en moeten daarvoor ook nog een kostbaar licentiecontract aangaan. En dat terwijl de ontwikkelingen in afvalpreventie en verwerkingstechnieken niet stilstaan.
En nota bene staat er nog maar één REnescience-installatie in de wereld, welke tot op de dag van vandaag niet volledig operationeel is. En saillant detail, deze is gewoon tot stand gekomen na een openbare aanbesteding. Attero onderstreept de doelstelling van de gemeenten om 0% restafval te hebben. Daarom roept Attero parallel aan haar klachtenprocedure de Cure-gemeenten op om te kiezen voor een openbare aanbesteding voor de nascheiding, vergisting en groengasproductie uit restafval van de Cure-gemeenten.
