Europa is koploper in de wereldwijde race om een circulaire economie tot stand te brengen, en bovendien een regio die zich engageert voor ambitieuze klimaatdoelstellingen. Toch is de kans groot dat Europa zijn doelstellingen inzake circulaire economie voor 2030 niet haalt. Er zijn minstens twee redenen waarom deze doelstellingen in gevaar zijn. De eerste houdt verband met de coronacrisis en de tweede met de vraag naar gerecycledematerialen.
Tijdens de eerste golf van de coronapandemie kwamen de doelstellingen om de hoeveelheid afval tegen 2030 te halveren door meer te recyclen onder grote druk te staan. In een groot aantal EU-landen stopten afvalbedrijven met de gescheiden inzameling van recyclebaar afval. Dat gebeurde vooral toen sommige gemeenten overschakelden op gecombineerde inzameling. Op basis van onze eigen ervaringen was dit niet het geval in Nederland en België, maar blijkbaar wel in zwaar getroffen Zuid-Europese landen. Wat op zijn beurt tot minder recycling leidde. Op dat moment, en gezien de extreme druk om essentiële diensten operationeel te houden, was er weinig keuze. Maar nu kunnen we van de situatie leren en stappen zetten om ervoor te zorgen dat het niet opnieuw gebeurt bij de tweede golf.
De vraag naar gerecyclede grondstoffen is een andere uitdaging die een impact kan hebben op het vermogen van Europa om zijn ambitieuze doelstellingen te halen. Om de nodige omstandigheden voor een circulaire economie te creëren, moeten overheden in overleg met de industrie een duurzame vraag naar gerecyclede materialen tot stand brengen. Om succesvol te zijn moet deze vraag minder afhankelijk zijn van prijsschommelingen van nieuwe grondstoffen. Alleen wanneer overheden actie ondernemen, kan de recyclingindustrie het aanzienlijke kapitaal investeren dat nodig is om aan die groeiende vraag te voldoen. Onze aanbeveling? Overheden, het bedrijfsleven en de industrie moeten samenwerken om ervoor te zorgen dat de duurzaamheidsdoelstellingen van Europa niet in het gedrang komen
Geen wondermiddel, maar een magische mix van antwoorden
Dit is een complexe opdracht die enerzijds ‘begeleiding’ door de Europese Unie en haar lidstaten vergt en anderzijds een reeks oplossingen.
Verschillende beleidsinstrumenten
Complexe problemen moeten met meer dan één beleidsinstrument worden aangepakt om de onvolkomenheden op de markt op te lossen. Er bestaan al een aantal van die instrumenten, zoals in de eerste plaats maatregelen die de vraag naar secundaire materialen aanwakkeren, bijvoorbeeld fiscale stimuleringsmaatregelen, etikettering, subsidies en minimumvereisten voor het aandeel van gerecycled materiaal. Ten tweede denken we aan maatregelen die de vernietiging van herbruikbare materialen ontmoedigen, zoals belastingen op het gebruik van stortplaatsen en verbrandingsovens en CO2-belasting. Ten derde komt het erop aan te sensibiliseren en innovatie aan te moedigen via subsidies. Dit kan door subsidies voor de industrie in te voeren om gerecyclede producten van hoge kwaliteit betaalbaarder te maken voor de eindconsument/-gebruiker.
Ze zijn allemaal zinvol. Maar voor een onmiddellijke en directe impact en om in staat te zijn bij te sturen en onze Europese klimaatdoelstellingen van 2030 te bereiken, zijn wij, bij Renewi, van mening dat twee maatregelen bij voorrang geïmplementeerd moeten worden doorheen de EU: degelijke regelgeving en incentives.
Degelijke regelgeving
Ontmoedigende maatregelen zijn even belangrijk als stimulansen om ruimte te creëren voor recycling. Een minimumpercentage aan secundaire materialen in eindproducten, in combinatie met verbrandings- en CO2-belastingen om het gebruik van primaire materialen te ontmoedigen, speelt in het voordeel van recycling. Strenge regelgeving – of het nu om aanmoedigende dan wel ontmoedigende maatregelen gaat – vereist snelle actie en strikte toepassing om iedereen mee te krijgen.
Zo zou de eenvoudige verplichting om in bepaalde eindproducten een minimumpercentage aan secundaire grondstoffen te gebruiken de vraag naar gerecyclede materialen stevig ondersteunen en op die manier de ambitieuze Europese recyclingpercentages haalbaarder maken. Kijk maar naar het VK, dat de urgentie hiervan inzag en de belasting op kunststof goedkeurde die in april 2021 van kracht wordt. Deze belasting vormt een duidelijke economische stimulans voor bedrijven om gerecycled materiaal te gebruiken in kunststofverpakkingen. Op korte termijn zal dit, in combinatie met ontmoedigende maatregelen, de krachtigste impact hebben.
Innovatie aanmoedigen
Om het aanbod aan gerecyclede grondstoffen van hoge kwaliteit op te drijven, kan Europa een belangrijke rol spelen door innovatie aan te moedigen en de schaalgrootte van de Unie te benutten. Dat kan bereikt worden via de invoering van minimale verwerkingsnormen op Europees niveau. In België en Nederland bestaan die al op nationaal niveau voor diverse afvalstromen. De invoering van minimale standaardwaarden voor afvalverwerking in heel Europa zou de potentiële markt voor nieuwe innovatie uitbreiden.
In heel de EU
Om echt doeltreffend te zijn en oneerlijke concurrentie te vermijden vanwege producenten die zich niet aan deze regels moeten houden, moeten beide hierboven beschreven beleidsinstrumenten pan-Europees zijn. We hebben geen tijd te verliezen
Dit is het geschikte moment
Covid-19 was en is nog steeds een crisis, maar de klimaatverandering dreigt een ramp te veroorzaken en de tijd staat niet aan onze kant. Deze maatregelen kunnen snel geïmplementeerd worden en zullen een sleutelrol spelen in het behalen van de recycling-doelstellingen van 2030. We moeten nu doortastend optreden om de circulaire economie de wind in de zeilen te geven. En om het risico van korte termijnbeleid aan te pakken dat de EU-lange termijndoelstellingen inzake circulaire economie kan ondermijnen.
Waarom wachten tot 2030 om zowel een meer stabiele vraag naar als een duurzaam aanbod van gerecyclede grondstoffen te creëren? EU heeft nu de kans om een prominente rol te spelen in de noodzakelijke transitie naar circulariteit. Ik roep beleidsmakers, de industrie, collega’s en consumenten op om dit debat te openen en samen snel een praktische oplossing uit te werken. Sustaining tomorrow today.